تغذيه در سالمندان

با افزايش سن ميزان نياز به انرژى كاهش مى يابد كه مى تواند به دليل كاهش فعاليت جسمى، كاهش توده عضلانى و فعال بدن باشد. در صورت دريافت مازاد بر نياز انرژى مشكلات و عوارضى مانند چاقى، فشارخون، بيمارى هاى قلبى ـ عروقى براى سالمند ايجاد مى شود. ميزان نياز به انرژى براى هر سالمند متفاوت بوده و براساس وزن، قد، شرايط فيزيكى و سلامتى وى محاسبه مى شود. با افزايش سن علاوه بر كاهش توده عضلانى، ذخيره پروتئينى بدن نيز كاهش مى يابد و ميزان نياز به پروتيين با افزايش سن نه تنها كاهش نيافته بلكه ثابت مانده و يا افزايش مى يابد، به ويژه در صورت ابتلا به بعضى بيمارى ها و يا عفونت ها كه اين مساله بسيار مهم مى باشد. توصيه مى شود ۱۶-۱۴ درصد از انرژى دريافتى روزانه سالمندان از پروتيين ها به ويژه پروتيين هاى با كيفيت بالا تامين شود. بعضى از سالمندان ممكن است به دليل مشكل مالى پروتيين كافى دريافت نكنند كه اين مساله بايد مورد توجه قرار گيرد. البته ميزان نياز به پروتئين ها نيز در اشخاص مختلف با توجه به شرايط بدنى آنها متفاوت بوده و گاه در بعضى از سالمندان بيمار ممكن است نياز به كاهش پروتيين داشته باشد. توجه به دريافت كافى مايعات در سالمندان از مسايل مهم مى باشد. علايم كمبود آب در بسيارى از سالمندان ممكن است به صورت خشكى لب ها، گود افتادن چشم ها، تب، يبوست، كاهش حجم ادرار و تهوع باشد كه اين مساله در مورد سالمندانى كه در مناطق گرم زندگى مى كنند بيشتر شايع است. استفاده از داروهاى ادرارآور نيز از عوامل موثر در ايجاد كم آبى در سالمندان مى باشد. بنابراين توجه به مصرف كافى آب و مايعات در اين دوره اهميت ويژه اى دارد. اغلب سالمندان علاقه زيادى به مصرف مكمل هاى ويتامينى دارند كه بايد به اين مساله توجه شده و از مصرف بيش از حد نياز اين مكمل ها خوددارى شود.
در مورد ويتامين هاى محلول در آب، معمولا كمبودى در سالمندان ديده نمى شود. مگر در سالمندان الكلى كه كمبود ويتامين B1 مى تواند وجود داشته باشد و يا سالمندانى كه دچار سوءتغذيه هستند، همچنين ممكن است بعضى سالمندان به علت مشكلات دندان يا مشكلات گوارشى از خوردن سبزيجات و ميوه جات پرهيز كنند در حالى كه اين منابع غذايى تامين كننده ويتامين ث هستند و يا مصرف زياد آنتى بيوتيك ها مى تواند در سالمندان كمبود ويتامين k ايجاد كند.
كمبود ويتامين D ممكن است در سالمندان به ويژه آن هايى كه از نور آفتاب دور هستند به وجود آيد. در مورد مواد معدنى بايد گفت با رعايت يك برنامه غذايى صحيح مى توان مواد معدنى مورد نياز سالمندان را تا حد زيادى تامين كرد فقط بايد به ميزان كلسيم دريافتى كه معمولا مقدار مصرف آن در سالمندان به ميزان توصيه شده نمى رسد، توجه شود. عوامل متعددى در كمبود ويتامين در سالمندان نقش دارند. از جمله ميزان جذب روده اى كلسيم، كار كليه ها، متابوليسم استخوان ها، اثرات متقابل مواد مغذى بر يكديگر و بر داروها، كم تحركى و عدم مصرف كافى لبنيات به دليل عدم تحمل لاكتوز در صورتى كه شير و لبنيات به مقدار كافى مصرف نشود.
ممكن است نياز به مصرف مكمل كلسيم باشد كه البته تشخيص آن بايد توسط پزشك و متخصص صورت گيرد. در مورد سديم هم بايد در سالمندانى كه مبتلا به فشار خون، مشكلات قلبى، كليوى و ديابت هستند محدوديت هايى اعمال شود.
به طور كلى سالمندان عزيز بايد اصول كلى زير را مدنظر داشته باشند:
۱- مراجعه به موقع به پزشك و متخصص تغذيه جهت بررسى وضعيت سلامت و تغذيه و پيروى از يك برنامه صحيح.
۲- توجه و رسيدگى مناسب و به موقع به بهداشت دهان و دندان.
۳- مصرف ۶-۵ ليوان آب در روز.
۴- استفاده از تمام گروه هاى غذايى و ايجاد تنوع غذايى در برنامه روزانه.
۵- مصرف مقادير كافى ميوه و سبزيجات.
۶- استفاده از نان هاى سبوس دار.
۷- محدود كردن مصرف غذاهاى چرب و شيرينى ها.
۸- مصرف كافى لبنيات مثل شير و ماست
( حداقل ۲ ليوان شير يا ماست در روز).
۹- سالمندانى كه دچار بى خوابى هستند از مصرف قهوه و چاى در بعدازظهر و شب خوددارى كنند و يك فنجان شيرگرم قبل از خواب مصرف كنند.
۱۰- از مصرف چاى تا ۲ ساعت بعد از غذا اجتناب كرده و در صورت امكان از ليمو ترش تازه در كنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده كنند.
۱۱- قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نيم ساعت در روز و استفاده از لباس هاى رنگ روشن.
۱۲- به كليه سالمندان محترم توصيه مى شود با توجه به شرايط بدنى خود، نرمش و تحرك روزانه را هرچند كم آغاز كنند. حتى ۲۰ دقيقه پياده روى سبك در هواى آزاد مى تواند در ايجاد نشاط و سلامت سالمندان بسيار موثر واقع شود و براى انجام فعاليت هاى سنگين هم بهتر است ابتدا با پزشك خود مشورت كنيد.
به خانواده هاى سالمندان محترم توصيه مى شود با توجه به حساسيت اين دوران از نظر وضع جسمى، روحى و تغذيه اى با حمايت عاطفى از سالمندان و همچنين تهيه غذاهاى مطبوع و خوش طعم، همكارى در خريد و تهيه غذا و توجه به مشكلات احتمالى ديگر، شرايط مطلوبى را براى سالمندان فراهم آورده و ميزان مشكلات اين دوران را تا حد امكان كاهش دهند.